Podcasts van Stedelijk Museum Schiedam

Aflevering 2 (S2) - Uit de kast

Als Jillis Bruggeman niet was opgepakt, hadden we nooit geweten dat hij homo was. Wanneer op homoseksualiteit de doodstraf staat, is uit de kast komen geen optie. Tegenwoordig is dat in Nederland gelukkig anders. De groeiende zichtbaarheid en acceptatie van lhbti'ers zorgt ervoor dat mensen steeds vaker uit de kast durven te komen. Soms pas na vele jaren, zoals Erika die op 55-jarige leeftijd in transitie ging. Maar nog steeds is uit de kast komen niet voor iedereen vanzelfsprekend. Wat als je vermoedt dat je familie en vrienden je anders zullen gaan behandelen, of zelfs niet meer willen zien? In deze aflevering spreken we drie Schiedammers over hun ervaring met (niet) uit de kast komen.

Aflevering 3 (S2): Samen

Henk en Ger openden in 1968 het eerste homocafé van Schiedam. Veel Schiedammers moesten daar wel even aan wennen, maar de Melody Bar groeide uit tot één van de bekendste homocafé’s van de regio. Plekken zoals de Melody Bar droegen bij aan de zichtbaarheid van de lhbti gemeenschap, maar zijn inmiddels vaak weer verdwenen. Via het internet kunnen lhbti’ers elkaar makkelijker ontmoeten en gelukkig voelen zij zich tegenwoordig in veel meer uitgaansgelegenheden welkom. Jan legt uit waarom het toch nog steeds belangrijk is om bijeenkomsten voor lhbti’ers te hebben, zoals de Pride Picknick die hij in 2019 organiseerde.
De Melody Bar bestaat niet meer, maar Henk organiseert tegenwoordig het Roze Café, speciaal voor lhbti’ers op leeftijd. Het gebeurt nog vaak dat oudere leden van de lhbti gemeenschap terug in de kast gaan, bijvoorbeeld omdat ze zich in een verzorgingstehuis niet geaccepteerd voelen. In Schiedams verzorgingstehuis Frankeland organiseert maatschappelijk werker Matthijs daarom elke maand voor bewoners de Roze Salon. Hier komen oudere lhbti’ers samen om de eenzaamheid te bestrijden, te praten over relevante onderwerpen, of gewoon een potje bingo te spelen.

Aflevering 4 (S2): Heel gewoon

Sandy en Caroline van Schiedams LEF trekken met hun lefkist door Schiedam om met iedereen, van jong tot oud, te praten over over de lhbti-gemeenschap. ’Kinderen zijn niet zo ingewikkeld. Hoe jonger je begint, hoe normaler het zal zijn,’ vertellen ze. Onderwijs en rolmodellen zijn belangrijk. ’Ik had het idee dat ik de enige was, toen ik 16 was. Je wilt als puber ergens bij horen,’ vertelt Jan. Vroeger hield hij zijn seksuele identiteit vaak verborgen, maar nu vindt hij zichtbaarheid heel belangrijk. ’Er zijn hele gemeenschappen waar niemand een homo kent.’ Zichtbaarheid en onderwijs helpen uitsluiting en discriminatie voorkomen. ’Juridisch mogen we alles al, maar... nee, we zijn er nog lang niet.’

Trailer Seizoen 3 Heksen in Schiedam

Op de Grote Markt van Schiedam zijn ten minste acht vrouwen levend verbrand, nadat ze veroordeeld waren voor hekserij. Maar er waren ook twee vrouwen die terugvochten. En wonnen. Saskia Beukman, Schiedammer, is gefascineerd door het verhaal van Neeltje Andries en Marytje Arendsdochter. Ze gaat op onderzoek uit om te begrijpen wat er toen, in de 16e eeuw, in Schiedam is gebeurd. Luister vanaf vrijdag 13 oktober 2023 iedere twee weken naar een nieuwe aflevering van Heksen in Schiedam.

Aflevering 1 (S3): Heksen

Saskia Beukman doet al jaren onderzoek naar de Schiedamse heksenprocessen, maar één vraag heeft ze nog niet kunnen beantwoorden: Wie waren de vrouwen die vervolgd werden voor hekserij? En hoe konden deze processen in Schiedam zo uit de hand lopen? In deze stad zijn veel meer mensen vervolgd én gedood dan in omliggende gemeenten.
In aflevering 1 probeert ze samen met museumconservator Merel van der Vaart beter te begrijpen wat voor stad Schiedam was en waarom de heksenprocessen in de 16e eeuw in heel Europa slachtoffers maakten.
Wil je meer weten?
Op schiedamopdekaart.nl kun je aan de hand van oude kaarten zien hoe Schiedam er in de zestiende eeuw uitzag.
Met de app Schiedam 1598 van Gemeentearchief Schiedam kun je via AR door zestiende-eeuws Schiedam lopen.
Het boek Toverij en Samenleving. Holland 1500-1800 vertelt meer over alle processen die in Holland zijn gevoerd.

Aflevering 2 (S3): Gerucht

Saskia bezoekt met Merel het gemeentearchief van Schiedam om meer te weten te komen over Neeltje en Marytje. Wie waren ze? Hoe zagen hun levens eruit? En hoe raakten ze verzeild in een hekserijproces?
Aan het eind van de zestiende eeuw heeft het Schiedamse stadsbestuur de handen vol aan steeds oplaaiende geruchten over hekserij. Roddels speelden in die tijd een belangrijke rol in de rechtspraak. Manon van der Heijden, hoogleraar stadsgeschiedenis aan de Universteit Leiden, legt uit hoe dat kwam. Ook Neeltje en Marytje worden slachtoffer van de geruchtenmolen. Ze besluiten actie te ondernemen.
Meer weten over de vroegmoderne rechtspraak en de rol van vrouwen? Manon van der Heijden schreef het boek Misdadige vrouwen, “een verhaal van wanhoop, armoede en kwetsbaarheid, maar ook van vrijheid, zelfstandigheid en vechtlust.”

Aflevering 3 (S3): Naar Den Haag

De vermeende Schiedamse heksen Neeltje en Marytje gingen naar Den Haag om hun onschuld te bewijzen. Saskia Beukman en Merel van der Vaart reizen ze achterna. Ze bezoeken de gevangenpoort, waar de vrouwen gevangen hebben gezeten. Hier spreken ze conservator Lex van Tilborg die hen meer verteld over het leven in de voormalige gevangenis.
In het Nationaal Archief helpt onderzoeker Arjan Poelwijk Saskia en Merel bij het lezen van de rechtbankstukken. Wat is er nu precies gebeurd tijdens het proces?
In deze aflevering wordt onder andere gesproken over 16e eeuwse straffen en  verhoormethodes, waaronder tortuur, of marteling. Van  8:50 tot 11:00 wordt er gesproken over 16e eeuwse (lijf)straffen. De verhoormethodes worden besproken van 13:04 tot 17:57.
Tip: de Gevangenpoort in Den Haag is tegenwoordig een museum.

Aflevering 4 (S3) In beroep

Neeltje en Marytje hebben zich vrijwillig laten opsluiten om hun onschuld te bewijzen, maar na ruim een jaar gevangenschap krijgen ze vreselijk nieuws: Het Hof van Holland besluit dat de vrouwen wel degelijk schuldig zijn aan hekserij en dreigt met de doodstraf. De advocaten van Neeltje en Marytje gaan in hoger beroep, maar zal de zaak worden aangenomen? En zullen ze de Hoge Raad wél van hun onschuld kunnen overtuigen?